Het uitgangspunt in het rechtsverkeer is dat iedereen geestelijk gezond is. We zijn daarom vrij om te beslissen over ons leven en de (rechts)handelingen die we doen. De andere kant van die medaille is dat we ook verantwoordelijk zijn voor onszelf en voor de fouten de we maken. Maar wat nou als je niet gezond bent? Als er sprake is van geestelijke tekortkoming? Dat wordt uitgelegd aan de hand van een uitspraak van rechtbank Gelderland.

Wat is er gebeurd

Op 3 maart 2014 krijgt de gedaagde in deze procedure te horen dat hij wordt ontslagen. Gedaagde ervaart daardoor zoveel schaamte en paniek dat hij maar één mogelijkheid ziet, het ontnemen van zijn eigen leven. Na een mislukte poging in een bos springt de gedaagde voor een vrachtwagen. Gedaagde komt niet te overlijden, maar loopt wel ernstig letsel op. Ook de vrachtwagenchauffeur loopt letsel op. Er ontstaat tot slot flinke schade aan de vrachtwagen en de lading.

Partijen zijn het er over eens dat de gedaagde, door voor de vrachtwagen te springen, onrechtmatig heeft gehandeld. De gedaagde is verzekerd tegen wettelijke aansprakelijkheid bij Univé. Univé heeft de kosten voor de berging van de vrachtwagen voldaan, maar wil de andere kosten (voor het letsel van de chauffeur, de schade aan de vrachtwagen en de schade aan de lading) niet voldoen. De verzekeraar van de vrachtwagen, TVM, spreekt daarom de gedaagde aan op grond van een onrechtmatige daad

Wat is het geschil

TVM stelt dat de gedaagde wellicht veel schaamte en paniek ervaarde, maar dat betekent nog niet dat er sprake was van een geestelijk tekortkoming bij de gedaagde. De gedaagde daarentegen heeft zich onder behandeling gesteld bij een psychiater. Die schreef dat er mogelijk sprake is van autisme naast narcistische persoonlijkheidsproblematiek in de vorm van sterk verhoogde narcistische krenkbaarheid. Daarnaast was er sprake van een ontbrekend ziekte-inzicht, reflexief- en introspectief vermogen bij een zeer matig doorleefd ziektebesef. Er was volgens de psychiater sprake van een opvallend gestoord realiteitsbesef. Verder schrijft de psychiater dat er bij gedaagde moet worden opgelet voor “suïcidale impulsiviteit bij volgende schaamtevolle life-event met afwijzingsaspect (…)”.

Wat is het belang van een geestelijk tekortkoming?

Ingevolge artikel 6:162 lid 3 BW kan een onrechtmatige daad aan de dader worden toegerekend indien zij te wijten is a) aan zijn schuld of b) aan een oorzaak die krachtens wet of verkeersopvattingen voor zijn rekening komt. Bij een geestelijk tekortkoming spreken we niet van schuld. Daarom staat in artikel 6:165 BW dat er bij dat een geestelijke tekortkoming geen beletsel is om het onrechtmatig handelen aan de dader toe te rekenen. Dat is dus toerekening op basis van de wet.

In feite leidt dit ertoe dat ook als er sprake is van een persoon met een geestelijke stoornis/tekortkoming, zijn gedragingen alsnog aan hem kunnen worden toegerekend, ondanks dat hij de gedragingen wellicht niet goed kon overzien. En ook als hij de gedraging niet had uitgevoerd als er geen geestelijke stoornis bestond.

Tijdelijke regeling verhaalsrechten

Ingevolge artikel 6:197, tweede lid, BW kan de gesubrogeerde verzekeraar zich evenwel niet op artikel 6:165 BW beroepen. Dat betekent dat als een verzekeraar in de rechten van zijn verzekerde is getreden, omdat de verzekeraar de schade heeft betaald, hij geen beroep kan doen op toerekening volgens de wet. Er moet dan sprake zijn van toerekening op basis van schuld

Wat vindt de rechter?

In deze zaak oordeelt de rechter dat er sprake was van een geestelijke tekortkoming bij de gedaagde. Dat oordeel baseert de rechter op de informatie van de psychiater. Omdat er een geestelijke tekortkoming is, is er geen sprake van schuld en alleen ruimte voor toerekening op basis van art. 6:165 BW. Maar daar mag TVM geen beroep op doen. TVM kan de schade dus niet verhalen op de gedaagde.

Conclusie

Zelfs als iemand lijdt aan een geestelijke stoornis, kunnen zijn gedragingen aan hem worden toegerekend. Zo iemand kan dus aansprakelijk worden gehouden voor een door hem gepleegd onrechtmatige daad. Maar niet door een gesubrogeerde verzekeraar. Op die manier wordt voorkomen dat iemand met een geestelijke stoornis altijd alle schade zelf moet betalen.

Bij Jeroen Bosch Advocaten helpen wij ook personen aan die zelf worden aangesproken. Zegt iemand dat u zijn schade moet vergoeden? Neem dan contact met ons op. Dan bekijken wij hoe wij u kunnen helpen.