Op 26 februari 2025 heeft de Rechtbank Limburg zich uitgelaten over de vraag of een instelling voor geestelijke gezondheidszorg aansprakelijk is voor een incident op de werkvloer. Daarbij is een van de werknemers met een mes aangevallen door een patiënt op de gesloten afdeling. De uitspraak is op 5 maart 2024 gepubliceerd en kunt u hier teruglezen.

Feiten

Mondriaan is een instelling voor geestelijke gezondheidszorg in Limburg. In de nacht van 7 mei 2019 op 8 mei 2019 overkwam een werkneemster van Mondriaan, werkzaam in de functie van psychiatrisch verpleegkundige, een ernstig incident tijdens werktijd. Rond 05:20 uur ging het alarm van haar pieper af en ging de werkneemster samen met een collega naar de zogenoemde High Intensive Care afdeling (HIC), een gesloten afdeling waar de zware en acute gevallen binnenkomen.

De werkneemster is bij het binnenlopen van de High Intensive Care afdeling aangevallen door een patiënt op die afdeling. De desbetreffende patiënt had een mes bij zich. De patiënt heeft later bij de verhoren door de politie verklaard dat hij het mes bij zich had toen hij werd opgenomen bij Mondriaan. Hij heeft eerst verklaard dat hij het mes in zijn tas had, en later dat het in zijn broekzak zat en dat hij bij zijn opname niet is gefouilleerd.

De werkneemster heeft geprobeerd terug te komen op haar eigen afdeling, maar toen zij de deur probeerde te openen met haar toegangspas, blokkeerde die. De patiënt heeft de werkneemster toen aangevallen. Hij heeft haar (in ieder geval) vastgepakt bij haar armen en aan haar haren. Werkneemster is samen met haar collega uiteindelijk gevlucht en heeft zich verstopt in de woonkamer van een andere afdeling.

De werkneemster heeft door het incident letsel opgelopen (al wordt het soort letsel niet gespecificeerd in het vonnis van de rechtbank). Zij is gedurende een periode arbeidsongeschikt geweest. In januari 2021 heeft zij haar arbeidsovereenkomst met Mondriaan opgezegd per 1 maart 2021 om elders te gaan werken.

Rechtsvraag

In casu rijst de vraag of de werkgever jegens de (voormalig) werkneemester aansprakelijk is voor het incident en de daaruit voortvloeiende schade. De rechtbank beoordeelt de aansprakelijkheid van de werkgever aan de hand van artikel 7:658 BW.

Artikel 7:658 lid 1 BW eist een hoog veiligheidsniveau van de werkruimte, werktuigen en gereedschappen en van de organisatie van de betrokken werkzaamheden. Een werkgever is gehouden die maatregelen te treffen die redelijkerwijs noodzakelijk zijn om ongevallen die zich bij de uitoefening door de werknemer van de werkzaamheden zouden kunnen voordoen, te voorkomen. Dit behelst de zogenoemde zorgplicht van de werkgever.

Op grond van artikel 7:658 lid 2 BW is de werkgever aansprakelijk tegenover de werknemer voor de schade die hij in de uitoefening van zijn werkzaamheden lijdt, tenzij de werkgever aantoont dat hij aan de in artikel 7:658 lid 1 BW genoemde zorgplicht heeft voldaan (of de schade in belangrijke mate het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer, maar dat is in deze zaak niet gesteld).

Artikel 7:658 BW houdt een ruime zorgplicht in. Niet snel kan worden aangenomen dat de werkgever daaraan heeft voldaan en dus niet aansprakelijk is voor door de werknemer in de uitoefening van zijn werkzaamheden geleden schade. Welke (veiligheids-)maatregelen van de werkgever mogen worden verlangd en op welke wijze hij de werknemer moet instrueren, is afhankelijk van de omstandigheden van het geval.

Volgens vaste rechtspraak ligt het op de weg van de werkgever om te stellen en te bewijzen dat zij aan haar zorgplicht heeft voldaan; de werknemer hoeft slechts te stellen dat hij schade heeft opgelopen in de uitoefening van zijn werkzaamheden.

Oordeel rechtbank

Hoewel partijen het niet eens zijn over wat precies is gebeurd toen de werkneemester werd aangevallen door de patiënt, is niet in geschil dat de werkneemester schade heeft geleden in het kader van de uitoefening van haar werkzaamheden. Derhalve moet worden beoordeeld of de werkgever heeft voldaan aan haar zorgplicht in de zin van artikel 7:658 lid 1 BW. De rechtbank beantwoordt deze vraag ontkennend.

Naar het oordeel van de rechtbank heeft de werkgever onvoldoende gesteld (en daarmee onderbouwd) dat zij aan haar zorgplicht heeft voldaan. Daarvoor acht de rechtbank onder andere het volgende van belang:

Volgens Mondriaan heeft de werkneemster tijdens haar dienstverband de trainingen “omgaan met Agressie” gevolgd. Daarnaast heeft zij FIT-trainingen (Fysieke Interventies bij agressie) gevolgd. Ook heeft Mondriaan gewezen op het document “Grensoverschrijdend gedrag/Psychosociale arbeidsbelasting” waarin wordt ingegaan op agressie en geweld op de werkvloer, hoe hier mee om te gaan, welke eisen worden gesteld aan medewerkers met betrekking tot het volgen van cursussen en trainingen en opvang en nazorg. De rechtbank is echter van oordeel dat Mondriaan met het verwijzen naar de aangeboden trainingen niet heeft voldaan aan haar stelplicht dat zij ervoor heeft zorg gedragen dat aan het vereiste, op de specifieke – aan het werken met psychiatrische patiënten verbonden – gevaren toegesneden, hoge veiligheidsniveau van de werkomstandigheden is voldaan. Hiervoor vindt de rechtbank relevant dat Mondriaan geen Risico-Inventarisatie & Evaluatie heeft opgesteld waarin zij de risico’s van agressief gedrag en het meenemen en gebruiken van wapens door patiënten heeft onderkend. De rechtbank is van mening dat reeds om die reden kan worden geoordeeld dat Mondriaan niet heeft voldaan aan haar stelplicht dat zij de gevaren waaraan haar werknemers bloot staan voldoende in kaart heeft gebracht en afdoende maatregelen heeft getroffen om die gevaren zoveel mogelijk te minimaliseren.

Mondriaan heeft niet gesteld dat zij überhaupt een veiligheidsbeleid heeft, waardoor zij niet aan haar zorgplicht voldaan.

Mondriaan heeft niet gesteld dat zij escalatierisico’s (zoals zich hebben voorgedaan) in kaart gebracht heeft. Mondriaan heeft evenmin in kaart gebracht welke maatregelen zij heeft genomen om die te minimaliseren.

Mondriaan heeft onvoldoende gesteld over de wijze waarop zij haar beveiligingsmedewerkers voorafgaand aan het incident heeft geïnstrueerd.

Reeds op grond van het voorgaande komt de rechtbank tot de conclusie dat Mondriaan niet heeft voldaan aan haar zorgplicht in de zin van artikel 7:658 lid 1 BW en dat zij op grond van 7:658 lid 2 BW jegens de werkneemester aansprakelijk is voor het incident. Mondriaan heeft niet voldaan aan haar stelplicht met betrekking tot het voldoen aan de op haar rustende zorgplicht, waardoor de overige verwijten van de werkneemster geen verdere bespreking behoeven. Ten overvloede benoem ik de overige verwijten van de werkneemster nog wel:

Mondriaan had de patiënt bij opname moeten controleren op contrabande en heeft dat onvoldoende gedaan, waardoor de patiënt het mes mee de kliniek in heeft kunnen nemen.

Tijdens het incident zijn de deuren van de afdeling van de patiënt van het slot gehaald en kon de patiënt op andere afdelingen komen en breidde het gevaar zich uit.

Toen de werkneemster wilde ontsnappen aan de patiënt, blokkeerde de deur waarbij zij haar pas aanbood. Dat had niet mogen gebeuren en is aan Mondriaan verwijtbaar.

Tijdens het hele incident is geen beveiliging gekomen, ook niet toen de werkneemster belde met de beveiliging.

Ook na afloop van het incident heeft Mondriaan niet aan haar zorgplicht voldaan. Zij heeft de werkneemester opgeroepen om naar een psycholoog van PsyQ te gaan, dat op dat moment onderdeel was van Mondriaan. Ook heeft Mondriaan de betreffende patiënt in het kader van de in de strafzaak opgelegde behandeling opgenomen op een locatie waar de werkneemster op dat moment een het re-integreren was. Daardoor heeft de werkneemster een terugval gekregen in haar herstel.

Conclusie

De uitspraak van de Rechtbank Limburg illustreert opnieuw: indien een werknemer een ongeval overkomt tijdens het werk, kan de werkgever niet snel aan de aansprakelijkheid ontkomen.

Indien de werkgever überhaupt niets of onvoldoende stelt over de wijze waarop zij getracht heeft te voorkomen dat een werknemer schade zou oplopen, zal de aansprakelijkheid van de werkgever in de regel steeds aan de orde zijn indien vaststaat dat een werknemer een ongeval is overkomen tijdens het werk.

Is u zelf een ongeval overkomen tijdens het werk en heeft u daarbij letsel opgelopen? Neem gerust contact op met een van onze advocaten!